Temat konopi od dłuższego czasu nie pozwala spać spokojnie osobom, które wprowadzają do obrotu produkty z ich zawartością lub oparte tylko na nich. Na rynku mamy do czynienia z wieloma formami – w suplementach diety, żywności wzbogaconej, środkach spożywczych, kosmetykach, czy nawet w produktach leczniczych. Cały czas kształtuje się stanowisko organów europejskich co do tej rośliny – jakich części używać, jakich ekstraktów, w jakich formach, do czego itd. Każda wspomniana przez nas kategoria ma w tej kwestii swoje odrębne uregulowania. Wiąże się to z koniecznością znajomości najnowszych wytycznych, działań organów i ich decyzji nie tylko na poziomie krajowym, ale również europejskim.
W czerwcu nastąpił kolejny przełom w sprawie konopi. Do katalogu Novel Food dodano liście konopi jako tradycyjna żywność przeznaczona na napary herbaciane. Z inicjatywą rozszerzenia katalogu wystąpiło Europejskie Stowarzyszenie Konopi Przemysłowych (European Industrial Hemp Association – EIHA).
Abyśmy mogli przejść dalej, konieczne jest przypomnienie sobie, czym jest „novel food”, czyli „nowa żywność”. Otóż w dniu 11 grudnia 2015 r. zostało opublikowane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2015/2283 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie nowej żywności, zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 1852/2001, którego przepisy są stosowane przez wszystkie państwa członkowskie od dnia 1 stycznia 2018 r. Zgodnie z nim „nowa żywność” oznacza żywność, której nie stosowano w znacznym stopniu w Unii do spożycia przez ludzi przed dniem 15 maja 1997 r., niezależnie od dat przystąpienia państw członkowskich do Unii. Może to być np. żywność nowoopracowana lub innowacyjna bądź też wyprodukowana z zastosowaniem nowych technologii i procesów produkcji. Do nowej żywności zalicza się również tradycyjną żywność pochodzącą z państw trzecich, tj. spożywaną poza obszarem Unii Europejskiej, która nie została wprowadzona do obrotu na rynek unijny na masową skalę[i].
Jednym ze źródeł informacji na temat statusu określonych składników jest prowadzony przez Komisję Europejską – Katalog Nowej Żywności. Katalog ten jest to zbiór nazw składników żywności wraz z dostępną na daną chwilę informacją o statusie danego składnika, który nie jest katalogiem zamkniętym. Katalog Nowej Żywności podaje orientacyjne informacje, czy określony składnik pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz inne substancje wymagają, czy też nie wymagają, przeprowadzenia postępowania określonego przepisami rozporządzenia nr 2015/2283.
Jaki jest więc status konopi w ocenie Komisji Europejskiej? W wyroku w sprawie C-663/18 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że kannabidiolu (CBD) nie należy uznawać za narkotyk w rozumieniu Jednolitej konwencji Narodów Zjednoczonych o środkach odurzających z 1961 r., o ile nie ma działania psychotropowego. Komisja uważa zatem, że kannabidiol można uznać za „żywność”, pod warunkiem, że spełnione są pozostałe warunki określone w art. 2 ogólnego prawa żywnościowego[ii].
Nie wykazano historii konsumpcji w znacznym stopniu w UE przed 15 maja 1997 r. dla CBD lub jakichkolwiek innych kannabinoidów lub produktów zawierających CBD lub inne kannabinoidy pochodzące z rośliny Cannabis sativa. W związku z tym, z wyjątkiem kannabinoidów THC, są one uważane za nową żywność, dopóki nie zostaną przedstawione akceptowalne i możliwe do zweryfikowania dowody przeciwne. Kannabinoidy THC są uważane za narkotyki w rozumieniu Jednolitej konwencji Narodów Zjednoczonych o substancjach psychotropowych z 1971 r. i dlatego nie mogą być uważane za „żywność”. W prawodawstwie UE obecność THC w żywności jest regulowana przepisami dotyczącymi zanieczyszczeń.
Komisja otrzymała ponad 190 wniosków o zezwolenie na stosowanie CBD i wyciągów z Cannabis sativa oraz produktów pochodnych zawierających kannabinoidy na podstawie rozporządzenia w sprawie nowej żywności. Spośród tych wniosków Komisja uznała dotychczas 20 za ważne i są one obecnie oceniane przez EFSA. W oświadczeniu z czerwca 2022 r. EFSA zidentyfikował kilka potencjalnych zagrożeń i ustalił, że należy uzupełnić wiele luk w danych dotyczących możliwych skutków zdrowotnych, zanim będzie można przystąpić do oceny bezpieczeństwa CBD i ekstraktów z konopi.
Historia konsumpcji w UE została wykazana również w odniesieniu do naparu wodnego z liści konopi (jeśli nie towarzyszą im wierzchołki kwiatowe i owocujące) spożywanego jako taki lub jako część naparów ziołowych. Takie zastosowanie nie jest nowe. Do wodnego naparu z liści konopi można stosować wyłącznie odmiany Cannabis sativa L. znajdujące się w unijnym Wspólnym Katalogu Odmian Gatunków Roślin Rolniczych (określane jako konopie)[iii].
Pomimo rozszerzenia katalogu należy wziąć pod uwagę aktualnie obowiązujące ograniczenia dotyczące używania składnika:
- poziom THC (równoważników delta-9-tetrahydrokanabinolu) w przypadku nasion i produktów spożywczych, które są z nich wytworzone, dla zmielonych nasion, (częściowo) odtłuszczonych nasion i innych produktów przetworzonych z nasion – 3 mg/kg, a co do oleju z nasion – 7,5 mg/kg;
- do wodnego naparu z liści konopi można stosować wyłącznie odmiany Cannabis sativa L. znajdujące się w unijnym Wspólnym Katalogu Odmian Gatunków Roślin Rolniczych;
- uprawa możliwa jest tylko po uzyskaniu wpisu do rejestru producentów i tylko odmiany o nazwie konopia włóknista – suma zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-THC-2-karboksylowego) w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin, z których nie usunięto żywicy, nie przekracza 0,3% w przeliczeniu na suchą masę[iv].
Jak widać w naszym artykule, powoli sytuacja konopi jest regulowana, natomiast zapewne upłynie jeszcze wiele czasu, zanim faktycznie zostaną podjęte kolejne konkretne regulacje. Rozszerzenie katalogu jest kolejnym krokiem, który coraz bardziej zdefiniuje obecność tego składnika na rynku i jego rolę.
[i] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2283 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie nowej żywności, zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 1852/2001 (Dz. U. UE. L. z 2015 r. Nr 327, str. 1 z późn. zm.), art. 3 ust. 2 lit. a)
[ii] Wyrok TS z 19.11.2020 r., C-663/18, POSTĘPOWANIE KARNE PRZECIWKO MINISTÈRE PUBLIC I CONSEIL NATIONAL DE L’ORDRE DES PHARMACIENS, LEX nr 3082753.
[iii] PAFF Committee Summary report (sante.g.3(2023)3617044): https://food.ec.europa.eu/document/download/2acf0c9c-fd70-4aef-a970-016fe207d4a9_en?filename=reg-com_toxic_20230227_sum.pdf
[iv] Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915 z dnia 25 kwietnia 2023 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów niektórych zanieczyszczeń w żywności oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 (Dz. U. UE. L. z 2023 r. Nr 119, str. 103).